Oto kolejna partia moich kosmicznych książek

(dodanych od jesieni 2019 roku do początku 2020 roku):

 

- "100 zdobywców Kosmosu. Encyklopedia" z serii Na ścieżkach wiedzy (2013)

- "Od pyłu do życia. Pochodzenie i ewolucja Układu Słonecznego" (2018) John Chambers i Jacqueline Milton

- "Słońce, Księżyc i gwiazdy. Obserwacja i rozpoznanie" (1997) Dieter B. Herrmann

- "Zmarszczki na kosmicznym morzu. W poszukiwaniu fal grawitacyjnych" (1998) David Blair i Geoff McNamara

- "Dlaczego Wszechświat nie jest z gumy. Odkrycie fal grawitacyjnych" (2018) Harald Lesch

- "Encyklopedia. Fizyka z astronomią" (2016) Alicja Nawrot, Dorota Karolczak, Jadwiga Jaworska

- "Czytanie nieba. Przewodnik obserwatora gwiazd" (1999) Geoffrey Cornelius

- "Przyszłość ludzkości. Podbój Marsa. Podróże międzygwiezdne. Nieśmiertelność i nasze miejsce poza Ziemią" (2018) Michio Kaku

- "Wszechświaty równoległe. Powstanie Wszechświata, wyższe wymiary i przyszłość Kosmosu" (2005) Michio Kaku

- "Cały ten kram. Raport o stanie Wszechświata(ów)" (1999) Timothy Ferris

- "W objęciach Kosmosu" (1981) Andrzej Marks

Absolutnie każdemu polecam pokazaną niżej na zdjęciach prawdziwie wartościową pozycję! Uważam, że książka astronoma i planetologa Johna B. Chambersa oraz astronomki i popularyzatorki nauki Jacqueline Mitton "Od pyłu do życia. Pochodzenie i ewolucja Układu Słonecznego", tytuł oryg.: From Dust to Life. The Origin and Evolution of our Solar System (wyd. PWN 2018) powinna należeć do zestawu obowiązkowych lektur szkolnych w szkole średniej; powinno się ją omawiać zamiast lekcji religii (fakt, iż w Polsce religii naucza się w szkołach oficjalnie, jest po prostu skandaliczny!).

Oto tytuły rozdziałów ksiązki "Od pyłu do życia. Pochodzenie i ewolucja Układu Słonecznego" (lista jest bardzo długa!):
1. Kosmiczna archeologia
- Fascynacja przeszłością
- Objaśnianie Układu Słonecznego
- Rzeczywiste światy
- Cofając wskazówki zegara
- Składanie elementów układanki
2. Odkrywanie Układu Słonecznego
- Mierzenie Układu Słonecznego
- Od wędrujących bogów do geometrycznych konstrukcji
- Słońce w centrum uwagi
- Prawo i porządek
- Grawitacja rządzi
- Brakująca planeta
- Asteroidy wchodzą za scenę
- Kosmiczne kamienie
- Niegrzeczny Uran
- Kompletowanie inwentarza
3. Ewoluujący Układ Słoneczny
- Zmieniający się świat
- Mglista koncepcja nabiera kształtów
- Hipoteza mgławicowa w tarapatach
- Przypadkowe spotkanie?
- Teoria mgławicowa zostaje wskrzeszona
4. Kwestia czasu
- Odmierzając czas na kosmicznym zegarze
- Wczesne szacunki - pomysłowe, acz zbędne
- Geologia a fizyka
- Promieniotwórczość wszystko zmienia
- Hubble i wiek Wszechświata
- Jak działają radioaktywne czasomierze?
- Klucz do zagadki w meteorytach
- Datowanie Słońca
- Wiek Wszechświata ponownie zbadany
5. Meteoryty
- Dramatyczne wejście
- Skąd pochodzą meteoryty?
- Kawałki żelaza i kamienie
- Identyfikacja rodziców
- Meteoryty księżycowe i marsjańskie
- Rzadki i cenny zasób
- Co nam mówią meteoryty?
6. Kosmiczna chemia
- Pierwiastek 43: najpierw zagadka, potem wskazówka
- Wielka obfitość pierwiastków
- Pierwsze pierwiastki
- Pichcenie w wielkim, gwiezdnym piecu
- Produkcja cięższych pierwiastków
- Supernowe
7. Narodziny gwiazdy
- Dziecko Drogi Mlecznej
- Tam, gdzie rodzą się gwiazdy
- Pierwsze kroki w Układ Słoneczny
- Warunki narodzin Układu Słonecznego
- Kluczowe składniki
8. Planetarny żłobek
- Nadwyżka podczerwieni
- Dwa rodzaje dysków
- Wewnątrz mgławicy słonecznej
- Klejenie pyłu
- Wpływ gazu
- Jak zbudować planetozymale?
- Dysk przestaje istnieć
9. Światy ze skał i metali
- Siostry, lecz nie bliźniaczki
- Era planetozymali
- Planetarne embriony wkraczają do akcji
- Ostatnia czwórka
- Ziemia
- Merkury
- Wenus
- Mars
10. Jak powstawał Księżyc?
- Księżyc obecnie
- Z czego zrobiony jest Księżyc?
- Orbita Księżyca
- Teoria rozszczepienia
- Hipoteza przechwytywania
- Hipoteza koakrecji
- Hipoteza wielkiego uderzenia
- Spotkanie z Theą
- Ziemia, Księżyc, siły pływowe
- Ciężkie bombardowania
11. Ziemia, kolebka życia
- Era hadejska
- Drzewo życia
- Podstawowe budulce życia
- Nastanie tlenu
- Sprzyjający klimat
- Ziemia jak kula śnieżna
- Przyszłe miejsce do życia
12. Światy z gazu i lodu
- Olbrzymy Układu Słonecznego
- Formowanie się olbrzymów przez akrecję jądra
- Model niestabilnego dysku
- Wirowanie i nachylanie
- Władcy wielu księżyców
- Powstanie nieregularnych satelitów
- Pierścienie
13. Co się stało z pasem asteroid?
- Pas asteroid dzisiaj
- Zmielone w zderzeniach?
- Opustoszały przez grawitację?
- Rodziny asteroid
- Problem brakującego płaszcza
- Asteroidy jako światy
14. Na krańcach Układu Słonecznego
- Skąd pochodzą komety?
- Centaury
- Spoglądając poza Neptun
- Pas Kuipera
- Sedna
- Natura ciał transneptunowych
- Gdzie podziały się wszystkie plutony?
- Model nicejski
15. Epilog: paradygmaty, problemy, przewidywania
- Paradygmat: ewolucja Układu Słonecznego w pigułce
- Nierozwiązane zagadki
- Przemierzając Układ Słoneczny w poszukiwaniu odpowiedzi
- Inne układy planetarne
- Przyszła ewolucja Układu Słonecznego
Posłowie do wydania z 2017 roku
- Poszukiwania nadal trwają
- Czy układy planetarne są powszechne?
- Tworzenie się planet
- Powrót do tematu narodzin Księżyca
- Małe ciała ujawniają swoje tajemnice
- Więcej misji
Słowniczek
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy

Geoff McNamara jest dziennikarzem naukowym, a David Blair (ur. w 1946 roku) - profesorem fizyki na uniwersytecie w Australii (University of Western Australia) i autorytetem w kwestii fal grawitacyjnych.

Kilka zdań z Przedmowy napisanej przez Paula Daviesa do książki Davida Blaira i Geoffa MacNamary "Zmarszczki na kosmicznym morzu. W poszukiwaniu fal grawitacyjnych", tytuł oryg.: Ripples on a Cosmic Sea (wyd. CIS, Warszawa 1998), która należy do moich ulubionych pozycji astrofizycznych.

- "Nauka, jak zauważył nieżyjący już chemik sir Peter Medawar, jest sztuką rozwiązywania nierozwiązywalnych problemów".
- "Ogólna teoria względności Alberta Einsteina jest jednocześnie teorią czasu, przestrzeni i grawitacji. Jej przewidywania mają, dosłownie, kosmiczne znaczenie. Na niej, opiera się cała kosmologia. Właśnie dzięki ogólnej teorii względności mogliśmy odkryć ekspansję Wszechświata, istnienie czarnych dziur i perspektywę podróży w czasie."
(Teoria ta przewidziała również istnienie fal grawitacyjnych.)
- "Fale grawitacyjne nie polegają na falowym ruchu pewnego ośrodka lub materii, lecz są zaburzeniami samej czasoprzestrzeni. [...] Podobnie jak fale elektromagnetyczne, fale grawitacyjne rozchodzą się z prędkością światła i przenoszą energię. [...] Fale grawitacyjne są niewiarygodnie słabe i można je zaobserwować tylko za pomocą odpowiednio czułego detektora. Detektor taki wykrywałby efekt równoważny upadkowi szpilki po drugiej stronie planety. [...]
Gdyby w naszej galaktyce wybuchła jutro gwiazda (supernowe zdarzają się raz na kilkadziesiąt lat), moglibyśmy zarejestrować impuls fal grawitacyjnych za pomocą współcześnie istniejących detektorów. Jednak dla naukowców projekt stałby się naprawdę interesujący wtedy, kiedy udałoby się zbudować detektor na tyle czuły, by możliwe było wykrycie fal generowanych podczas wybuchu supernowych w odległych galaktykach lub w czasie zderzenia się i zlania czarnych dziur, gdyż dopiero wtedy nie trzeba byłoby czekać latami, aż coś się wydarzy."

Aktualizując temat dodam, że detektory fal grawitacyjnych są budowane od lat sześćdziesiątych XX wieku, a po raz pierwszy zarejestrowano owe fale 14 września 2015 roku w Stanach Zjednoczonych. Ich źródłem było zderzenie dwóch wielkich czarnych dziur, które miało miejsce ponad 1,3 miliarda lat temu. Znaczy to, że rozchodzące się z prędkością światła i zarejestrowane przez detektory LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) fale, potrzebowały ponad 1,3 miliarda lat, by dotrzeć do interferometrów. Za odkrycie (raczej: zaobserwowanie po raz pierwszy) fal grawitacyjnych naukowcy otrzymali w 2017 roku Nagrodę Nobla. Europejscy badacze również dysponują detektorem fal grawitacyjnych. Nazywa się on Virgo i jest we Włoszech. Rejestracja fal grawitacyjnych (które przechodząc przez Ziemię odkształcają troszkę czasoprzestrzeń, co polega na jej minimalnym rozciąganiu i ściskaniu) może zdarzać się nawet raz w tygodniu, natomiast analiza wyników trwa tygodniami. Echa kosmicznych kolizji, które możemy teraz śledzić, świadczą o tym, iż nasz Wszechświat niemal cały czas się trzęsie!

Poniższa książeczka ("Dlaczego Wszechświat nie jest z gumy. Odkrycie fal grawitacyjnych", wyd. JK, Łódź 2018) dość dokładnie tłumaczy na czym polega wykrywanie fal grawitacyjnych w obecnie istniejących obserwatoriach tychże fal, i opisuje, jak wyglądała droga fal ku Ziemi. Jej autorzy przedstawiają wydarzenie od chwili śmierci gwiazd, które przekształciły się w czarne dziury i potem złączyły w jedną, chwiejąc fundamentami Wszechświata, przez podróż fal grawitacyjnych (czyli fluktuacji czasoprzestrzeni) powstałych w efekcie połączenia się czarnych dziur, aż do odbioru fal przez czterokilometrowe laserowe ramiona amerykańskich urządzeń.

C i e k a w o s t k a

Jeśli jesteś - jak ja - pasjonatką lub pasjonatem wieści z Kosmosu, możesz śledzić fale grawitacyjne! Wystarczy, że pobierzesz na swój smartfon aplikację stworzoną przez doktorantów z Instytutu Fal Grawitacyjnych na Uniwersytecie w Birmingham (na smartfon z Androidem powyżej wersji 8.0 jest to aplikacja Chirp), dzięki której zostaniesz powiadomiona/powiadomiony o tym, kiedy LIGO i Virgo wykryją kandydatów. Fale grawitacyjne są nazywane kandydatami, dopóki nie zostaną w pełni sprawdzone i potwierdzone, co oczywiście może zająć trochę czasu. Alerty informują o rodzaju wydarzenia, a może nim być na przykład połączenie dwóch czarnych dziur (Binary Black Hole System), zderzenie gwiazdy neutronowej z czarną dziurą (Neutron Star - Black Hole Binary System), albo kolizja dwóch gwiazd neutronowych (Binary Neutron Star System). Czasem alerty są błędne, gdyż wskazują, na przykład, na jakieś lokalne mikro trzęsienie ziemi (Terrestrial Noise - hałas ziemski).

Ciekawe linki dotyczące obserwatoriów fal grawitacyjnych:
https://www.ligo.caltech.edu/WA
https://www.gw-openscience.org/about/
https://www.advancedligo.mit.edu
http://www.virgo-gw.eu

Oto przepis na zbudowanie detektora fal grawitacyjnych, podany przez Floriana Seliga w książce "Dlaczego Wszechświat nie jest z gumy. Odkrycie fal grawitacyjnych".

"Bierzemy laser o wysokiej mocy, dwie czterokilometrowe rury stalowe o średnicy 120 centymetrów, dwa zwierciadła o wysokiej precyzji, dwa półprzepuszczalne zwierciadła (lustra weneckie) o wysokiej precyzji, kilka bardzo wydajnych pomp próżniowych, wyjątkowo czuły detektor i wielki, międzynarodowy zespół badawczy. Należy zadbać o to, aby wszystko było bardzo dokładne, gdyż będziemy mierzyć tysięczne części średnicy protonu. [...]
W celu izolacji luster od drgań na powierzchni Ziemi, 40-kilogramowe zwierciadła należy zawiesić na poczwórnych wahadłach, przy czym każde wahadło ma masę 30-40 kilogramów. Do połączenia lustra z wahadłami stosuje się włókno szklane o grubości 0,4 milimetra. [...]
Trzeba też sprawić sobie superkomputer zdolny przetworzyć ogromne ilości danych. Zalecamy urządzenie wykonujące co najmniej milion kroków obliczeniowych na godzinę. Jeśli użyjecie standardowego laptopa z czterordzeniowym procesorem, w celu osiągnięcia wymaganej mocy obliczeniowej będzie on musiał pracować aż tysiąc lat.
Ażeby móc weryfikować otrzymywane wyniki, zbudujcie drugie takie urządzenie w odległości około 3000 kilometrów od pierwszego."

Niżej jest spis treści książki zredagowanej przez Haralda Lescha "Dlaczego wszechświat nie jest z gumy? Odkrycie fal grawitacyjnych", tytuł. oryg.: Die Entdeckung der Gravitationswellen: Oder warum die Raumzeit kein Gummituch ist (wyd. JK, Łódź 2018).

- In memoriam
- Grawitacja i ogólna teoria względności (Historia swobodnego spadania. Kabina w czasoprzestrzeni. Ogólna teoria względności i czasoprzestrzeń)
- Czasoprzestrzeń nie jest z gumy
- Fale grawitacyjne? A co to takiego?
- Randka kolosów
- Supernowa
- Dwie czarne dziury w drodze ku sobie
- Dwie czarne dziury w diabelskim kręgu
- Taniec wampirów
- Podróż fal grawitacyjnych
- Fale i interferencje
- Technika pomiaru
- Owocnych poszukiwań ciąg dalszy
- Jak wielki jest Wszechświat?
- Pierwotne fale grawitacyjne
- Ekranowanie sił (Klatka Faradaya. Ekranowanie grawitacji)

Tak oto wygląda spis treści książki Michio Kaku "Przyszłość ludzkości. Podbój Marsa, podróże międzygwiezdne, nieśmiertelność i nasze miejsce poza Ziemią", tytuł oryg.: The Future of Humanity. Terraforming Mars, Interstellar travel, Immortality and our destiny beyond Earth (wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2018).

Wprowadzenie - powstanie gatunku wieloplanetarnego
Opuszczamy Ziemię:
- Przygotowania do startu
- Nowa złota era podróży kosmicznych
- Kosmiczne kopalnie
- Mars albo nic
- Mars: planeta-ogród
- Gazowe olbrzymy, komety i dalsze obiekty

Podróż do gwiazd:
- Roboty w kosmosie
- Budowa statku kosmicznego
- Kepler i Wszechświat planet

Życie we Wszechświecie:
- Nieśmiertelność
- Transhumanizm i technika
- Poszukiwania pozaziemskiego życia
- Wysoko rozwinięte cywilizacje
- Ucieczka z Wszechświata

Spis treści książki Michio Kaku "Wszechświaty równoległe. Powstanie Wszechświata, wyższe wymiary i przyszłość kosmosu", tytuł oryg.: Parallel Worlds. A Journey through Creation, Higher Dimensions, and the Future of the Cosmos (wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2010).

Wszechświat:
- Portret Wszechświata z czasów młodości
- Paradoksalny Wszechświat
- Wielki Wybuch
- Inflacja i wszechświaty równoległe

Multiwszechświat:
- Portale międzywymiarowe i podróże w czasie
- Równoległe wszechświaty kwantowe
- M-teoria: matka wszystkich strun
- Wszechświat według projektu?
- W poszukiwaniu echa jedenastego wymiaru

Trzecia ucieczka w hiperprzestrzeń:
- Koniec wszystkiego
- Ucieczka z Wszechświata
- Dalej niż mulitwszechświat
Słownik

Timothy Ferris (ur. 29 sierpnia 1944 roku w Miami na Florydzie) jest autorem licznych publikacji naukowych i kilkunastu książek. Na kilku uniwersytetach wykładał astronomię, język angielski, historię, dziennikarstwo i filozofię. Obecnie jest emerytowanym profesorem na University of California w Berkeley.
Timothy Ferris wyprodukował słynne nagranie fonograficzne (z muzyką, głosami i naturalnymi dźwiękami Ziemi), które w 1977 roku poleciało w kosmos na pokładzie sondy kosmicznej Voyager. Obecnie sonda opuszcza Układ Słoneczny.
https://www.timothyferris.com

Z Przedmowy książki Timothy'ego Ferrisa "Cały tem kram. Raport o stanie wszechświata (ów)" (wyd. Rebis, Poznań 1999).

"W książce tej chcę zawrzeć podsumowanie obrazu wszechświata, jakiego dostarcza nam nauka pod koniec drugiego tysiąclecia, oraz zamieścić prognozę ekscytującego, choć niepewnego, nowego obrazu, który może się pojawić w niedalekiej przyszłości. [...]
Kosmologię uprawia się dziś głównie w szerokich ramach kosmologicznego modelu standardowego, znanego jako teoria Wielkiego Wybuchu. Teoria ta jest szeroka i elastyczna, choć niekompletna. [...] Oto podstawowe założenia modelu standardowego.
- Prawa fizyczne obowiązujące na Ziemi obowiązują w całym znanym wszechświecie;
- Wszechświat się rozszerza (odkryto przesunięcie ku czerwieni światła docierającego z galaktyk, co jest dowodem na rozszerzanie się wszechświata);
- Wszechświat jest izotropowy (a więc wygląda mniej więcej tak samo w każdym kierunku) i jednorodny (czyli na bardzo wielką skalę rozkład materii jest równomierny);
- Ogólna teoria względności opisuje dokładnie zachowanie grawitacji w dzisiejszym wszechświecie (teoria Einsteina traktuje grawitację jako zakrzywienie przestrzeni w obecności grawitacji; im więcej materii, tym bardziej zakrzywiona jest przestrzeń);
- Wczesny wszechświat miał dużą gęstość i wysoką energię - jest to model gorącego Wielkiego Wybuchu (teoria Wielkiego Wybuchu głosi, że wszechświat rozpoczął się jako osobliwość, która jest stanem o nieskończonej krzywiźnie czasoprzestrzeni; w osobliwości wszystkie miejsca i czasy są takie same, a więc wszystkie miejsca, jakie dziś istnieją, były początkowo jednym miejscem);
- Wszechświat ewoluuje;
- Wczesny wszechświat przeszedł okres ekstremalnie szybkiej ekspansji, a zjawisko to nazywane jest inflacją (choć epoka inflacyjna trwała zaledwie ułamek sekundy, spowodowała, że wszechświat jest znacznie większy od wszechświata obserwowalnego, czyli tej jego części, którą dziś widzimy)."

Andrzej Tadeusz Marks (ur. 18 grudnia 1932 w Warszawie, zmarł nagle 29 maja 2006 tamże) był inżynierem, astronomem, pisarzem (opublikował 32 książki) oraz popularyzatorem astronomii i kosmonautyki.
W książce "W objęciach kosmosu" (wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1980) Andrzej Marks poświęca pierwszy rozdział... astrologii. Oto mały fragment tekstu: A Mikołaj Kopernik? Ten genialny astronom nie tylko w ogóle nie zajmował się astrologią, ale nawet nie uważał za stosowne wypowiadanie się na jej temat - po prostu taka dziedzina wiedzy w ogóle dla niego nie istniała! No cóż, nie pierwszy i nie ostatni astronom i poważany naukowiec, który w temacie astrologii plótł/plecie bzdury. Owszem, ta dziedzina wiedzy istniała dla Kopernika! Polecam zaznajomienie się z moim artykułem
https://jolanta-golebiewska.pl.tl/Miko%26%23322%3Baj-Kopernik-
i-astrologia.htm

 

Przejście do nast. rozdziału:

Książki o kosmosie cz.8