PLNETA KARŁOWATA CERES

Źródła dla tego artykułu:
http://dawnblog.jpl.nasa.gov
http://solarsystem.nasa.gov/ KLIK
http://www.jpl.nasa.gov/missions/dawn/ KLIK
http://www.nasa.gov/mission_pages/dawn/main/index.html KLIK .

 

Poniżej - Ceres z odległości 83 tysięcy kilometrów (luty 2015).

[Credits - NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA]

 
POŁOŻENIE CERES W UKŁADZIE SŁONECZNYM

 

Ceres jest największym obiektem w głównym pasie planetoid, znajdującym się między Marsem a Jowiszem; jest prawie kulista, ma średnicę około 950 km. 21 lipca 2015 roku NASA podała, iż Ceres ma 962 km średnicy. Ceres jest wystarczająco duża, aby być okrągła, ale jej droga wokół Słońca jest zapełniona mniejszymi obiektami o podobnych do Ceres orbitach (w przeciwieństwie do pełnoprawnych planet w Układzie Słonecznym, które mają "oczyszczone" swoje orbity), i z tego względu - zgodnie z nową definicją planety - Ceres nie można zaliczyć do planet; Ceres jest tylko planetą karłowatą (do planet karłowatych należą także Pluton, Eris, Makemake i Haumea).
 

Naukowcy opisują Ceres jako "embrionalną planetę." Grawitacyjne perturbacje od Jowisza przed kilkoma miliardami lat, zapobiegły temu, aby Ceres stała się pełnoprawną planetą; Ceres porusza się wśród resztek gruzu formacji planetarnej w głównym pasie planetoid między Marsem a Jowiszem.

Ceres potrzebuje 4 lata 220 dni i 15 godzin, aby po swej orbicie okrążyć Słońce, natomiast jeden obrót wokół swej osi trwa 9 godzin.

 

Ceres została odkryta 1 stycznia 1801 roku przez włoskiego astronoma Giuseppe Piazziego, głównego astronoma Uniwersytetu w Palermo na Sycylii. Początkowo była nawet określana jako planeta, po kilkudziesięciu latach zaczęto uważać ją jednak za planetoidę (asteroidę). W sierpniu 2006 roku wprowadzono termin planeta karłowata i Ceres została zaliczona do tej grupy obiektów.

 

 

 

Duża asteroida Vesta (ma 530 km szerokości) jest suchym ciałem, natomiast uważa się, że Ceres zawiera w swej masie około 25% lodu (pochodzącego z zmarzniętej wody) - to więcej niż wszystkie zasoby słodkiej wody na Ziemi. Ewolucja tych ciał potoczyła się różnymi drogami; poprzez porównanie Vesty i Ceres, naukowcy mają nadzieję lepiej zrozumieć tworzenie się Układu Słonecznego.

Są wskazówki do tego, by sądzić, iż  Ceres zawiera duże ilości lodu wodnego pod swoją powierzchnią. Wody Ceres, w przeciwieństwie do wód na Ziemi, są w formie lodu i zapewne znajdują się w płaszczu, który owija się wokół stałego jądra planety karłowatej.

Urozmaicona budowa wewnętrzna Ceres odróżnia to ciało od planetoid - asteroid, znajdujących się w Pasie Planetoid (Pasie Asteroid).

Dzięki Herschel Space Observatory [teleskop Europejskiej Agencji Kosmicznej - Kosmiczne Obserwatorium Herschela - http://sci.esa.int/herschel/ KLIK], naukowcy znaleźli dowody na istnienie pary wodnej na Ceres. Może ona pochodzić z krio-wulkanów lub ze sublimacji lodu (przekształcania ze stanu stałego w stan gazowy) w pobliżu powierzchni planetki. 

 

Prawdopodobnie Ceres ma lodową powierzchnię i słabą (?) atmosferę.

 

Jak oczekiwano, powierzchnia Ceres jest gęsto usiana rozmaitymi kraterami (choć wydaje się, iż jest tam dość mało dużych kraterów), ale znajdują się też duże obszary równinne i wypiętrzone kopuły. Wstępne badania planetki wskazują, że różne obszary na jej powierzchni zachowują się w różny sposób/inaczej, jak też występują ekstremalne różnice wysokości różnych terenów.

Poniżej jest widok na pokrytą kraterami powierzchnię Ceres,
zrobiony z odległości 5100 km od planety
przez sondę Dawn, w dniu 23 maja 2015 roku.

 

Na czarno-białych zdjęciach wykonanych przez sondę NASA "Świt" wiosną 2015 roku, planetka Ceres wydaje się być bardzo nijaka, sucha, szara i martwa - po prostu mało ciekawa; aż trudno uwierzyć, iż pod tą nudną powierzchnią mógłby ukrywać się ocean wody... Mam nadzieję, iż dzięki sondzie Dawn ujrzymy kiedyś tę planetę jako bardziej fascynującą! Poniżej jest kolejne, dość "nudne" zdjęcie Ceres, wykonane przez sondę Dawn w maju 2015 roku [Image Credit: NASA/JPL].
 

Poniżej są zdjęcia wykonane przez sondę Dawn
z wysokości 4 400 km nad powierzchnią Ceres,
w dniu 6 czerwca 2015 roku.

 

Poniżej na zdjęciach wykonanych z wysokości 4 400 km w dniu 6 czerwca 2015 roku przez sondę DAWN [Credit: NASA/JPL-Caltech] widać świetny przykład wypiętrzonych kopuł na powierzchni Ceres, jedna z nich zwana jest potocznie "The Great Pyramid of Ceres" - Wielką Piramidą Ceres . Jest to szczyt w kształcie piramidy, górujący nad stosunkowo płaskim krajobrazem. Jego rozmiary są gigantyczne: 18 km szerokości u podstawy, a szacunkowa wysokość "piramidy": to 5 000 - 6 300 metrów! Dla porównania: Wielka Piramida w Gizie ma tylko 139 metrów wysokości.
 

 

Poniżej są moje screeny pochodzące z video NASA "Tour Weird Ceres: Bright Spots and a Pyramid-Shaped Mountain" https://youtu.be/Inc9BtRip04 KLIK, opublikowanego 6 sierpnia 2015 roku, na których widać "Wielką Piramidę" Ceres.

Niżej jest kolejne zdjęcie zrobione przez sondę NASA "Świt" dnia 6 czerwca 2015 roku podczas drugiego mapowania planety (na wys. 4 400 km nad jej powierzchnią), na którym widać białe plamy czy też jasno świecące punkty na tle ciemnej powierzchni; naukowcy zidentyfikowali (wiosną 2015 roku) 10 jasnych obszarów na powierzchni Ceres. Największe i najjaśniejsze białe plamy - niżej na zdjęciu - znajdują się w kraterze szerokim na około 92 kilometry. Trzeba poczekać aż sonda Dawn znajdzie się na tyle blisko, aby nowe zdjęcia pozwoliły zrozumieć źródło owych tajemniczych, bardzo jasno świecących miejsc. Na razie naukowcy skłaniają się ku opcji, iż jest to lód odbijający światło słoneczne.
 

Poniżej są screeny wykonane z video NASA "Tour Weird Ceres: Bright Spots and a Pyramid-Shaped Mountain" https://youtu.be/Inc9BtRip04 KLIK, opublikowanego 6 sierpnia 2015 roku. Widać, iż nad jasnymi plamami w głębi krateru Occator (taką oficjalną nazwę otrzymał wielki krater ze słynnymi jasnymi plamami) unosi się mgła, która powstaje w wyniku sublimacji jakiegoś materiału, prawdopodobnie lodu wodnego.
Niektóre obszary Ceres są mniej gęsto usiane kraterami niż inne, co sugeruje, że istnieją procesy geologiczne, które uswają/likwidują kratery. Istnieją regiony na Ceres, które wyglądają tak, jakby coś w rodzaju błota (grząskiej brei) po nich/na nich popłynęło. Prawdopodobnie Ceres jest aktywniejszym ciałem niż to przedtem zakładano, a na pewno nie jest obojętnym kawałkiem skał i lodu. Tak stwierdził pod koniec lipca 2015 roku Marc Rayman - dyrektor misji Dawn.
Naukowcy, którzy są pewni, iż na Ceres znajduje się wiele wody pod postacią lodu, uważają, iż może ona tam również występować w ciekłej formie, a jest możliwe, że systemy wodne na Ceres mogą być siedliskiem życia.
Kratery na Ceres są bardzo podobne do kraterów występujących na lodowych księżycach Saturna - Dione i Tetydzie, które są tej samej wielkości i gęstości jak Ceres, a posiadają one skorupę bogatą w lód wodny.

Poniżej jest mapa obrazująca wygląd Ceres (oczywiście to nie są prawdziwe kolory), która została stworzona w marcu 2015 roku, ze zdjęć wykonanych przez sondę NASA - Dawn, w czasie pierwszego podejścia do planety, zanim sonda została przechwycona przez jej orbitę [Image Credit: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA].
Fotografie ukazują różnorodność powierzchni tej planetki, a różnice w morfologii i koloru całej powierzchni sugerują, że Ceres była kiedyś aktywnym ciałem, a nie tylko milczącą i obojętną skałą. Odbywały się na niej różne procesy, które doporowadziły do obecnego wyglądu.

 

Poniżej są widoki powierzchni Ceres wykonane w dniu 16 maja 2015 roku przez sondę NASA Dawn, z odległości 7 300 km. Zdjęcia z widzialnego i podczerwonego mapowania spektrometrem (VIR - Visual and Infrared Spectrometer), przedstawiają pokrytą kraterami część północnej hemisfery planety. Widać też rzeczywistą barwę powierzchni Ceres.

Niżej jest zdjęcie powierzchni Ceres
wykonane z wysokości 4400 km
przez sondę Dawn 22 czerwca 2015 roku.
Przedstawia ono fragment półkuli południowej Ceres.

Poniżej jest mapa topograficzna Ceres;
widać obszary wyżynne i nizinne.
Różnice pomiędzy kraterami a górami dochodzą do 15 kilometrów.
Wiele kraterów otrzymało już oficjalne nazwy,
które są inspirowane duchami i bóstwami związanymi z rolnictwem z różnych kultur.
[Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA]

 

Oto nazwy niektórych kraterów na Ceres, które zatwierdziła Międzynarodowa Unia Astronomiczna - The International Astronomical Union:

- Occator (ten z tajemniczymi jasnymi/"świecącycmi plamami" - the "bright spots", które - jak naukowcy z NASA twierdzą - odbijają światło, a nie je produkują) - nazwa pochodzi od rzymskiego boga rolnictwa i bronowania, krater ma ok. 90 km średnicy i 4 km głębokości,
- Haulani - nazwa wywodzi się od hawajskiej bogini roślinności, krater ma ok. 30 km szerokości, jest on zimniejszy niż otovczenie wokół niego,
- Dantu - nazwany na cześć boga z Ghany związanego z sadzeniem kukurydzy, krater ma długość 120 km i głębokość 5 km,
- Ezinu - nazwany na cześć sumeryjskiej bogini ziarna, o wielkości i głębokości jak wyżej,
- Kerwan - wielki krater nazwany na cześć ducha Hopi związanego z kiełkowaniem kukurydzy,
- Yalode - także wielki krater nazwany od afrykańskiej bogini występującej w kobiecych obrzędach związanych ze żniwami,
- Urvara - krater nazwany od indyjskiego bóstwa roślin i pól, wielki na 160 km i głęboki na 6 km.

[Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA,
zdjęcie udostępniła NASA 28 lipca 2015 roku,]
obraz w dużej rozdzielczości jest pod linkiem
https://www.nasa.gov/sites/default/files/thumbnails/image/pia19606_main_labeled.png KLIK]

UWAGA!
Polecam kilka artykułów dotyczących Ceres, które napisałam kilka lat temu i umieściłam na innej mojej stronie (planetką Ceres zainteresowałam się zanim uznano ją za planetę karłowatą);
- Ceres w astronomii, kolonizacja Ceres KLIK,
- Ceres w astrologii KLIK,
- Ceres w mitologii - część 1; Cerealia KLIK,
- Ceres - Demeter w mitologii - część 2 KLIK,
- Ceres - Demeter w kartach Tarota KLIK.