Książki o kosmosie cz.12
Niżej są fotki książek astronomicznych i astrofizycznych, które dodałam w marcu 2020 roku.
- "Encyklopedia Kosmosu" (1996) John Gribbin
- "Mała księga Wielkiego Wybuchu albo kosmiczny elementarz" (2003) Craig J. Hogan
- "Przed początkiem. Nasz Wszechświat i inne wszechświaty" (1999) Martin Rees
- "Nieskończony wszechświat. Poza teorię wielkiego wybuchu" (2009) Paul J. Steinhardt, Neil Turok
- "Czasoprzestrzeń" (2000) Jean-Paul Auffray
- "Kosmiczne zbiegi okoliczności. Ciemna materia, ludzkość i antropiczna kosmologia" (1996) John Gribbin, Martin Rees
- "Światło z przeszłości. Dzieje kosmologii współczesnej" (2003) Alan Lightman
- "Encyklopedia Kosmosu" (1996) John Gribbin
- "Mała księga Wielkiego Wybuchu albo kosmiczny elementarz" (2003) Craig J. Hogan
- "Przed początkiem. Nasz Wszechświat i inne wszechświaty" (1999) Martin Rees
- "Nieskończony wszechświat. Poza teorię wielkiego wybuchu" (2009) Paul J. Steinhardt, Neil Turok
- "Czasoprzestrzeń" (2000) Jean-Paul Auffray
- "Kosmiczne zbiegi okoliczności. Ciemna materia, ludzkość i antropiczna kosmologia" (1996) John Gribbin, Martin Rees
- "Światło z przeszłości. Dzieje kosmologii współczesnej" (2003) Alan Lightman
Oto fragmenty wstępu zatytułowanego Skąd przychodzimy? z książki "Encyklopedia Kosmosu", tytuł oryg.: A Companion to the Cosmos (wyd. Amber 1996) autorstwa Johna Gribbina.
O teorii Wielkiego Wybuchu i inflacji.
"Poszukiwania Wielkiego Wybuchu zakończyły się wiosną 1992 roku, gdy astronomowie z NASA ogłosili wyniki obserwacji kosmicznego promieniowania tła wykonane przez satelitę COBE. Nie było już wątpliwości, że Wszechświat, takim jakim go znamy, wyewoluował z bardzo gorącego i gęstego stanu. Z Wielkiego Wybuchu. Jednak obserwatorzy poszli dalej. Drobne zmiany intensywności promieniowania id miejsca do miejsca na niebie, które wkrótce stały się znane jako "pomarszczenia", odpowiadają dokładnie przewidywaniom teorii inflacji rozwiniętej w latach osiemdziesiątych. Teoria inflacji i teoria Wielkiego Wybuchu stały się, poza wszelką rozsądną wątpliwością, jedynym dobrym opisem narodzin Wszechświata.
[...]
W czasie pierwszego ułamka sekundy istnienia Wszechświata, to wszystko, co dziś możemy zaobserwować, było ściśnięte razem w obszarze mniejszym niż jądro atomowe. Gorąca kula ognista była na tyle mała, że niwelowało to problem przebiegania fotonów przez cały Wszechświat, a wszystko było wygładzone do jednorodnego stanu. Ale w takich warunkach procesy kwantowe związane z działaniem oddzielnych sił przyrody (takich, jakie znamy obecnie, czyli grawitacja, siły elektromagnetyczne i dwie siły, które działają wewnątrz jądra atomowego) działają jako rodzaj antygrawitacji, zmuszającej embrionalny Wszechświat do ekstremalnie szybkiej ekspansji. Ta ekspansja rozdmuchała pierwotnie małą kulę ognistą do rozmiarów co najmniej piłki do koszykówki, a być może nawet dużo większych. W niedostrzegalnym ułamku sekundy Wszechświat podwoił się setki razy. Wtedy wyłączyła się inflacja i rozpoczęła się bardziej uporządkowana ekspansja opisana przez standardowy model Wielkiego Wybuchu.
O terminach Wszechświat i Kosmos.
"Termin Wszechświat pisany dużą literą opisuje wszystko, co możemy poznać - cały zasięg przestrzeni i czasu dostępny dla naszych instrumentów teraz i w przyszłości. Być może to nie do końca trafna definicja i w przeszłości obejmowała całość wszystkiego, co istnieje. Rozwój idei takich, jak inflacja sugeruje, że poza granicami obserwowalnego Wszechświata mogą istnieć obszary przestrzeni i czasu, które są nieobserwowalne z zasady, a nie tylko dlatego, że światło z nich do nas jeszcze nie dotarło, albo że nasze teleskopy nie są dostatecznie czułe.
To prowadzi do niejednoznaczności terminu "Wszechświat". Dla niektórych oznacza Wszechświat obserwowalny, dla innych - całą przestrzeń i cały czas. Jeśli "Wszechświat" jest nazwą dla naszej własnej ekspandującej bańki czasoprzestrzeni, tego wszystkiego, co mogą zobaczyć nasze teleskopy, wówczas, być może, "Kosmos" mógłby być nazwą całości czasu i przestrzeni, wewnątrz której (zgodnie ze scenariuszem inflacyjnym) może zawierać się nieokreślenie wielka liczba innych ekspandujących baniek czasoprzestrzeni, inne wszechświaty, których nigdy nie będziemy mogli poznać. Kosmologowie powinni być zadowoleni z takiej interpretacji, bowiem czyni ona przedmiot ich badań nieskończenie większym, a zatem bardziej ważnym. Dlatego też przedstawiamy Czytelnikom nie tylko zwykły przewodnik po Wszechświecie, ale kompendium wiedzy o Kosmosie."
O teorii Wielkiego Wybuchu i inflacji.
"Poszukiwania Wielkiego Wybuchu zakończyły się wiosną 1992 roku, gdy astronomowie z NASA ogłosili wyniki obserwacji kosmicznego promieniowania tła wykonane przez satelitę COBE. Nie było już wątpliwości, że Wszechświat, takim jakim go znamy, wyewoluował z bardzo gorącego i gęstego stanu. Z Wielkiego Wybuchu. Jednak obserwatorzy poszli dalej. Drobne zmiany intensywności promieniowania id miejsca do miejsca na niebie, które wkrótce stały się znane jako "pomarszczenia", odpowiadają dokładnie przewidywaniom teorii inflacji rozwiniętej w latach osiemdziesiątych. Teoria inflacji i teoria Wielkiego Wybuchu stały się, poza wszelką rozsądną wątpliwością, jedynym dobrym opisem narodzin Wszechświata.
[...]
W czasie pierwszego ułamka sekundy istnienia Wszechświata, to wszystko, co dziś możemy zaobserwować, było ściśnięte razem w obszarze mniejszym niż jądro atomowe. Gorąca kula ognista była na tyle mała, że niwelowało to problem przebiegania fotonów przez cały Wszechświat, a wszystko było wygładzone do jednorodnego stanu. Ale w takich warunkach procesy kwantowe związane z działaniem oddzielnych sił przyrody (takich, jakie znamy obecnie, czyli grawitacja, siły elektromagnetyczne i dwie siły, które działają wewnątrz jądra atomowego) działają jako rodzaj antygrawitacji, zmuszającej embrionalny Wszechświat do ekstremalnie szybkiej ekspansji. Ta ekspansja rozdmuchała pierwotnie małą kulę ognistą do rozmiarów co najmniej piłki do koszykówki, a być może nawet dużo większych. W niedostrzegalnym ułamku sekundy Wszechświat podwoił się setki razy. Wtedy wyłączyła się inflacja i rozpoczęła się bardziej uporządkowana ekspansja opisana przez standardowy model Wielkiego Wybuchu.
O terminach Wszechświat i Kosmos.
"Termin Wszechświat pisany dużą literą opisuje wszystko, co możemy poznać - cały zasięg przestrzeni i czasu dostępny dla naszych instrumentów teraz i w przyszłości. Być może to nie do końca trafna definicja i w przeszłości obejmowała całość wszystkiego, co istnieje. Rozwój idei takich, jak inflacja sugeruje, że poza granicami obserwowalnego Wszechświata mogą istnieć obszary przestrzeni i czasu, które są nieobserwowalne z zasady, a nie tylko dlatego, że światło z nich do nas jeszcze nie dotarło, albo że nasze teleskopy nie są dostatecznie czułe.
To prowadzi do niejednoznaczności terminu "Wszechświat". Dla niektórych oznacza Wszechświat obserwowalny, dla innych - całą przestrzeń i cały czas. Jeśli "Wszechświat" jest nazwą dla naszej własnej ekspandującej bańki czasoprzestrzeni, tego wszystkiego, co mogą zobaczyć nasze teleskopy, wówczas, być może, "Kosmos" mógłby być nazwą całości czasu i przestrzeni, wewnątrz której (zgodnie ze scenariuszem inflacyjnym) może zawierać się nieokreślenie wielka liczba innych ekspandujących baniek czasoprzestrzeni, inne wszechświaty, których nigdy nie będziemy mogli poznać. Kosmologowie powinni być zadowoleni z takiej interpretacji, bowiem czyni ona przedmiot ich badań nieskończenie większym, a zatem bardziej ważnym. Dlatego też przedstawiamy Czytelnikom nie tylko zwykły przewodnik po Wszechświecie, ale kompendium wiedzy o Kosmosie."
"Dysponujemy dziś modelem zdarzeń fizycznych, który obejmuje całą obserwowalną czasoprzestrzeń i opisuje w ramach jednej, ogólnej i pełnej rozmachu wizji cały Wszechświat, od samego początku do naszych czasów.
Żyjemy w pewnej galaktyce, w rozszerzającym się Kosmosie galaktyk, który wyłonił się z wczesnego Wszechświata wypełnionego gorącym, gęstym promieniowaniem. Cała materia obecna we Wszechświecie powstała z energii światła, a jest możliwe, że sam Wszechświat i cała zawarta w nim energia wywodzą się z maleńkiego pęcherzyka niestabilnej przestrzeni. Niemal jednorodny wczesny Wszechświat posiał ziarno, z którego wyrosły złożone struktury, w tym galaktyki, i my, ludzie. Książka ta stanowi streszczenie Wielkiego Wybuchu - najlepszej teorii kosmicznej ewolucji w największej skali, jaką obecnie dysponujemy. Wyjaśniam tutaj, dlaczego sądzimy, że teoria ta jest prawdziwa. [...]
Teoria Wielkiego Wybuchu w swej współczesnej postaci ma około 50 lat. Od jej sformułowania coraz dokładniejsze obserwacje sprawiły, że stała się jednym z najsolidniejszych paradygmatów nauki, a jednak wciąż wiele osób sądzi, iż "to tylko teoria". Nawet ci, którzy znają główne założenia teorii Wielkiego Wybuchu, często nie są pewni, jakie dane obserwacyjne je potwierdzają. Mam nadzieję, że po przeczytaniu tej książki czytelnik będzie znał nasze miejsce w czasie i przestrzeni, a także rozumiał, jak się tu znaleźliśmy i skąd o tym wiemy. - Craig J. Hogan, "Mała księga Wielkiego Wybuchu albo kosmiczny elementarz", tytuł oryg.: The Little Book of the Big Bang (wyd. Prószyński i S-ka 2003).
Oto streszczenie - w punktach - historii naszego Wszechświata, zgodnie z powyższą lekturą (takie podstawowe informacje wypada po prostu znać):
1.) Era próżni;
- Epoka Plancka (początek czasu; nie istnieją krótsze przedziały czasu niż czas Plancka, dlatego nie ma sensu mówić o tym, co było "przed" epoką Plancka - w tej skali nie można odróżnić pojęcia czasu od pojęcia przestrzeni)
- Epoka inflacji (wciąż obserwujemy konsekwencje gwałtownej ekspansji Wszechświata, zwanej inflacją, w postaci rozszerzania się Kosmosu)
2.) Era promieniowania;
- Stworzenie światła (kosztem energii próżni powstają takie cząstki, jak fotony, czyli kwanty światła, jak też tyle samo cząstek materii i antymaterii, a możliwe, że w tym czasie wykształciła się też ciemna materia
- Stworzenie materii barionowej (powstaje niewielka nadwyżka kwarków i elektronów nad antykwarkami i antyelektronami)
- Epoka oddziaływań elektrosłabych;
- Epoka oddziaływań silnych (następuje przejście od "kwarkowej zupy" do materii hadronowej - kwarki i gluony przestają istnieć jako cząstki swobodne i ukryły się wewnątrz protonów, neutronów i innych hadronów);
- Odłączenie się oddziaływań słabych
- Synteza jąder lekkich pierwiastków (temperatura spadła na tyle, że protony i neutrony mogą łączyć się i tworzyć jądra helu, deuteru i litu)
- Odłączenie się promieniowania
3.) Era materii;
- Przejście od ery dominacji promieniowania do ery dominacji materii
- Koniec rozpraszania fotonów na materii (materia przestaje rozpraszać fotony, od tej pory promieniowanie może swobodnie rozchodzić się w przestrzeni kosmicznej)
- Wieki ciemności (trwały, dopóki Wszechświat nie osiągnął wieku miliarda lat)
- Epoka powstawania galaktyk (grawitacja powoduje powstanie pierwszych galaktyk, a z gazu, który na nie spada formują się gwiazdy i kwazary, które są tak jasne, że można je do dziś obserwować; na zdjęciach z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a możemy zobaczyć galaktyki, które utworzyły się wiele miliardów lat przed powstaniem Układu Słonecznego)
- Wieki światłości (od około 13 miliardów lat temu do dziś; umierające gwiazdy wyrzucają ciężkie pierwiastki, proces powstawania nowych gwiazd ulega spowolnieniu, na Ziemi narodziło się życie)
- Przyszłość (Wszechświat będzie stygł, gwiazdy stopniowo wymrą, gdyż zabraknie gazu, z którego mogłyby powstać, czarne dziury wyparują. Wszechświat będzie się więc robił coraz ciemniejszy, ale strukturalne możliwości Kosmosu nie będą niczym ograniczone. Pewne jest, że Wszechświat będzie istniał jeszcze przez kilkadziesiąt miliardów lat.)
Każdy z powyższych etapów jest dokładnie przedstawiony w książeczce Craiga J. Hogana "Mała księga Wielkiego Wybuchu".
Gdy fizycy skonstruują Teorię Wszystkiego (teorię unifikacji wszystkich czterech oddziaływań fundamentalnych, łącznie z grawitacją), będziemy musieli pogodzić się z tym, że Wszechświat nie istnieje po to, aby spełniać nasze potrzeby i nadawać sens naszemu istnieniu, lecz to my jesteśmy tacy, jacy jesteśmy, ponieważ dostosowaliśmy się do niego - w tej dziedzinie jesteśmy prawdziwymi profesjonalistami z praktyką liczącą 3 miliardy lat. - Craig J. Hogan
Żyjemy w pewnej galaktyce, w rozszerzającym się Kosmosie galaktyk, który wyłonił się z wczesnego Wszechświata wypełnionego gorącym, gęstym promieniowaniem. Cała materia obecna we Wszechświecie powstała z energii światła, a jest możliwe, że sam Wszechświat i cała zawarta w nim energia wywodzą się z maleńkiego pęcherzyka niestabilnej przestrzeni. Niemal jednorodny wczesny Wszechświat posiał ziarno, z którego wyrosły złożone struktury, w tym galaktyki, i my, ludzie. Książka ta stanowi streszczenie Wielkiego Wybuchu - najlepszej teorii kosmicznej ewolucji w największej skali, jaką obecnie dysponujemy. Wyjaśniam tutaj, dlaczego sądzimy, że teoria ta jest prawdziwa. [...]
Teoria Wielkiego Wybuchu w swej współczesnej postaci ma około 50 lat. Od jej sformułowania coraz dokładniejsze obserwacje sprawiły, że stała się jednym z najsolidniejszych paradygmatów nauki, a jednak wciąż wiele osób sądzi, iż "to tylko teoria". Nawet ci, którzy znają główne założenia teorii Wielkiego Wybuchu, często nie są pewni, jakie dane obserwacyjne je potwierdzają. Mam nadzieję, że po przeczytaniu tej książki czytelnik będzie znał nasze miejsce w czasie i przestrzeni, a także rozumiał, jak się tu znaleźliśmy i skąd o tym wiemy. - Craig J. Hogan, "Mała księga Wielkiego Wybuchu albo kosmiczny elementarz", tytuł oryg.: The Little Book of the Big Bang (wyd. Prószyński i S-ka 2003).
Oto streszczenie - w punktach - historii naszego Wszechświata, zgodnie z powyższą lekturą (takie podstawowe informacje wypada po prostu znać):
1.) Era próżni;
- Epoka Plancka (początek czasu; nie istnieją krótsze przedziały czasu niż czas Plancka, dlatego nie ma sensu mówić o tym, co było "przed" epoką Plancka - w tej skali nie można odróżnić pojęcia czasu od pojęcia przestrzeni)
- Epoka inflacji (wciąż obserwujemy konsekwencje gwałtownej ekspansji Wszechświata, zwanej inflacją, w postaci rozszerzania się Kosmosu)
2.) Era promieniowania;
- Stworzenie światła (kosztem energii próżni powstają takie cząstki, jak fotony, czyli kwanty światła, jak też tyle samo cząstek materii i antymaterii, a możliwe, że w tym czasie wykształciła się też ciemna materia
- Stworzenie materii barionowej (powstaje niewielka nadwyżka kwarków i elektronów nad antykwarkami i antyelektronami)
- Epoka oddziaływań elektrosłabych;
- Epoka oddziaływań silnych (następuje przejście od "kwarkowej zupy" do materii hadronowej - kwarki i gluony przestają istnieć jako cząstki swobodne i ukryły się wewnątrz protonów, neutronów i innych hadronów);
- Odłączenie się oddziaływań słabych
- Synteza jąder lekkich pierwiastków (temperatura spadła na tyle, że protony i neutrony mogą łączyć się i tworzyć jądra helu, deuteru i litu)
- Odłączenie się promieniowania
3.) Era materii;
- Przejście od ery dominacji promieniowania do ery dominacji materii
- Koniec rozpraszania fotonów na materii (materia przestaje rozpraszać fotony, od tej pory promieniowanie może swobodnie rozchodzić się w przestrzeni kosmicznej)
- Wieki ciemności (trwały, dopóki Wszechświat nie osiągnął wieku miliarda lat)
- Epoka powstawania galaktyk (grawitacja powoduje powstanie pierwszych galaktyk, a z gazu, który na nie spada formują się gwiazdy i kwazary, które są tak jasne, że można je do dziś obserwować; na zdjęciach z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a możemy zobaczyć galaktyki, które utworzyły się wiele miliardów lat przed powstaniem Układu Słonecznego)
- Wieki światłości (od około 13 miliardów lat temu do dziś; umierające gwiazdy wyrzucają ciężkie pierwiastki, proces powstawania nowych gwiazd ulega spowolnieniu, na Ziemi narodziło się życie)
- Przyszłość (Wszechświat będzie stygł, gwiazdy stopniowo wymrą, gdyż zabraknie gazu, z którego mogłyby powstać, czarne dziury wyparują. Wszechświat będzie się więc robił coraz ciemniejszy, ale strukturalne możliwości Kosmosu nie będą niczym ograniczone. Pewne jest, że Wszechświat będzie istniał jeszcze przez kilkadziesiąt miliardów lat.)
Każdy z powyższych etapów jest dokładnie przedstawiony w książeczce Craiga J. Hogana "Mała księga Wielkiego Wybuchu".
Gdy fizycy skonstruują Teorię Wszystkiego (teorię unifikacji wszystkich czterech oddziaływań fundamentalnych, łącznie z grawitacją), będziemy musieli pogodzić się z tym, że Wszechświat nie istnieje po to, aby spełniać nasze potrzeby i nadawać sens naszemu istnieniu, lecz to my jesteśmy tacy, jacy jesteśmy, ponieważ dostosowaliśmy się do niego - w tej dziedzinie jesteśmy prawdziwymi profesjonalistami z praktyką liczącą 3 miliardy lat. - Craig J. Hogan
Oto parę cytatów zaczerpniętych z wstępu do książki "Przed początkiem. Nasz Wszechświat i inne wszechświaty", tytuł oryg.: Before the Beginning. Our Universe and Others (wyd. Prószyński i S-ka 1999) autorstwa Martina Reesa.
- "To, co zwykle nazywamy Wszechświatem, może być jednym z elementów większego zbioru. Mogą istnieć niezliczone inne wszechświaty, w których obowiązują inne prawa fizyki (może w nich istnieć więcej sił niż cztery znane nam siły lub liczba wymiarów może być większa). [...] Każdy wszechświat może zaczynać się od własnego wielkiego wybuchu, ochładzając się, nabierać kształtu i przechodzić własny cykl kosmiczny. [...] Niewykluczone, że nasz Wszechświat jest upośledzony w porównaniu z innymi wszechświatami o dużo bogatszych strukturach i możliwościach przekraczających nasze wyobrażenia."
- "Niektórzy kosmolodzy przypuszczają, że w istniejących wszechświatach powstają nowe "wszechświaty potomne". Implozja do olbrzymiej gęstości (na przykład w pobliżu czarnej dziury) może zapoczątkować rozszerzanie się nowego, niedostępnego dla nas obszaru przestrzeni. Niewykluczone, że wszechświaty da się nawet wytwarzać."
- "Możliwe, że Kosmos kipi życiem. Prawdopodobne jest też, że ewolucja organiczna wymaga tak rzadkiej kombinacji zbiegów okoliczności, iż tylko na Ziemi istnieją inteligentne istoty obdarzone świadomością. [...] Nawet jeśli życie i inteligencja występują teraz tylko na Ziemi, będą miały czas rozprzestrzenić się w całej Galaktyce i poza nią."
- "Natury kosmicznego środowiska nie da się uchwycić za pomocą samej myśli. Kosmologia stała się nauką dzięki nowoczesnym teleskopom i sondom kosmicznym, które badają coraz głębsze obszary przestrzeni, sięgają coraz dalej wstecz w czasie i poszukują niezwykłych obiektów, takich jak struny i czarne dziury. [...]
Czarne dziury są duchami umarłych, masywnych gwiazd, które się zapadły, odcinając się od reszty Wszechświata, pozostawiając po sobie tylko grawitacyjny znak w przestrzeni. Na powierzchni czarnej dziury czas się zatrzymuje: obserwator zawieszony w tym miejscu byłby świadkiem całej przyszłości zewnętrznego Wszechświata w czasie, który subiektywnie wydawałby się mu krótki. [...] Niewykluczone, że czarne dziury są bramami do innych czasoprzestrzeni, wyrastających z naszej."
Oto rozszerzony spis treści książki "Przed początkiem" Martina Reesa (widoczny na jednej z powyższych fotek w formie skróconej).
- Wstęp;
Kosmiczna perspektywa. Kosmos i mikroświat. Metawszechświat
- Od atomów do życia: galaktyczna ekologia;
Słońce i jego metabolizm. Inne gwiazdy. Gwałtowna śmierć. Kosmiczna alchemia. Trochę historii. Ekologia Drogi Mlecznej. Inne planety? Życie? Dlaczego inteligentne życie może należeć do rzadkości? Zasypywanie kosmicznych przepaści kulturowych. Kosmiczne zbiegi okoliczności
- Kosmiczny dramat: rozszerzające się horyzonty;
Hierarchia kosmicznej struktury - od gwiazd do supergromad. Czy Wszechświat jest fraktalem? Rozszerzający się Wszechświat. Zmęczone światło. Czy Wszechświat ewoluuje? Przegrana bitwa o model stanu stacjonarnego. Kwazary i nowa fizyka. Młodość galaktyk
- Zanim powstały galaktyki: rozstrzygające dowody;
Poświata kosmicznego wybuchu. Droga ku COBE. Problem helu - potwierdzenie modelu gorącego Wielkiego Wybuchu. Czy powinniśmy wierzyć w gorący Wielki Wybuch?
- Grawitacyjne przepaści;
Od Newtona do Einsteina. Wizja Einsteina. Silna grawitacja w przyrodzie - gwiazdy neutronowe. Pulsary. Gwiazdy neutronowe. Promieniowanie rentgenowskie z gwiazd neutronowych. Sprawdziany teorii Einsteina. Planety wokół pulsara. Postęp techniczny
- Czarne dziury: bramy do nowej fizyki;
Kilka ostrzeżeń. Czarne dziury według Einsteina. Na zewnątrz czarnej dziury. Czarne dziury jako umarłe gwiazdy? Odkrycie czarnych dziur. Największe czarne dziury. Matematyka, czyli osobliwe tajemnice wewnątrz czarnej dziury. Czy Einstein miał rację? Spójny i niespójny postęp
- Obraz i substancja: galaktyki i ciemna materia;
Droga Mleczna i inne galaktyki. Zoo galaktyk. Poszukiwania ciemnej materii. Czym może być ciemna materia? Poszukiwanie zjawisk soczewkowania. Czy ciemną materią są cząstki pozostałe po Wielkim Wybuchu? A może daliśmy się oszukać? Selekcja kandydatów
- Od pierwotnych zaburzeń do struktur kosmicznych;
Wyposażenie. Trzy problemy z galaktykami. Zalążki galaktyk. Wszechświaty w komputerze. Pudełko zimnej czy gorącej materii? Co przemawia za zimną ciemną materią? Największe struktury - nowa liczba kosmiczna. Fluktuacje promieniowania tła. COBE i później. Całościowy obraz. Tkanka innych wszechświatów. Postęp i perspektywy
- Omega i lambda;
Jaka jest średnia gęstość? Wielkie atraktory. Kosmiczne spowalnianie. Czy Wszechświat jest starszy niż jego najstarsze gwiazdy? Odległości kosmiczne i czas Hubble'a. Dowody wynikające z obfitości helu i ciężkiego wodoru. Czy Wszechświat jest płaski? Kosmiczne odpychanie i lambda. Co znajduje się za horyzontem?
- Z powrotem do początku;
Trzy liczby kosmiczne. Pierwsza mikrosekunda. Dlaczego materia, a nie antymateria? Grawitacja i unifikacja. Historia kosmosu - część 1, 2 i 3. Jakie znaczenie miałaby teoria ostateczna?
- Inflacja i metawszechświat;
Problemy płaskości i horyzontu. Faza wczesnego przyspieszenia. Fluktuacje. Teoria inflacji. Ku innym wszechświatom.
- Egzotyczne pozostałości i brakujące ogniwa;
Promieniowanie Hawkinga - jednocząca idea. Miniaturowe czarne dziury. Parujące czarne dziury. Monopole. Struny
- Ku nieskończoności: odległa przyszłość;
Następne 100 miliardów lat. Odliczanie do Wielkiego Kolapsu? Wieczna ekspansja. Atomy nie są wieczne. Czy życie może przetrwać? Subiektywna nieskończoność przed Wielkim Kolapsem? Szybkie przewijanie się w przyszłość? Ziemskie i kosmiczne niebezpieczeństwa? Przedwczesna apokalipsa?
- Czas w innych wszechświatach;
Strzałka czasu. Entropia i nieodwracalność. Termiczna perwersja grawitacji. Wielki wybuchokolaps. Wolniejszy i szybszy czas. Odwrócenie czasu i pętle czasowe. Zaburzenia, wieczny powrót i duplikacja
- Kosmiczne zbiegi okoliczności i ekologia wszechświatów;
Jak stałe są stałe? Zmieniające się siły. Wielkie liczby i stała grawitacja. Odpowiedź Dicke'a. Metoda dedukcji Bayesa. Czy stałe fizyczne są dostrojone do życia? Szczególny wszechświat? Grawitacja - im słabsza, tym lepsza. Ile wymiarów? Zespół wszechświatów?
- Rozumowanie antropiczne: zasadne i bezzasadne;
Rola obserwatora. Antropiczny wybór wszechświatów. Metawszechświat? Hipoteza Smolina? Ocena argumentów antropicznych. Zakres i ograniczenia teorii ostatecznej. Nasz Wszechświat i inne wszechświaty.
- "To, co zwykle nazywamy Wszechświatem, może być jednym z elementów większego zbioru. Mogą istnieć niezliczone inne wszechświaty, w których obowiązują inne prawa fizyki (może w nich istnieć więcej sił niż cztery znane nam siły lub liczba wymiarów może być większa). [...] Każdy wszechświat może zaczynać się od własnego wielkiego wybuchu, ochładzając się, nabierać kształtu i przechodzić własny cykl kosmiczny. [...] Niewykluczone, że nasz Wszechświat jest upośledzony w porównaniu z innymi wszechświatami o dużo bogatszych strukturach i możliwościach przekraczających nasze wyobrażenia."
- "Niektórzy kosmolodzy przypuszczają, że w istniejących wszechświatach powstają nowe "wszechświaty potomne". Implozja do olbrzymiej gęstości (na przykład w pobliżu czarnej dziury) może zapoczątkować rozszerzanie się nowego, niedostępnego dla nas obszaru przestrzeni. Niewykluczone, że wszechświaty da się nawet wytwarzać."
- "Możliwe, że Kosmos kipi życiem. Prawdopodobne jest też, że ewolucja organiczna wymaga tak rzadkiej kombinacji zbiegów okoliczności, iż tylko na Ziemi istnieją inteligentne istoty obdarzone świadomością. [...] Nawet jeśli życie i inteligencja występują teraz tylko na Ziemi, będą miały czas rozprzestrzenić się w całej Galaktyce i poza nią."
- "Natury kosmicznego środowiska nie da się uchwycić za pomocą samej myśli. Kosmologia stała się nauką dzięki nowoczesnym teleskopom i sondom kosmicznym, które badają coraz głębsze obszary przestrzeni, sięgają coraz dalej wstecz w czasie i poszukują niezwykłych obiektów, takich jak struny i czarne dziury. [...]
Czarne dziury są duchami umarłych, masywnych gwiazd, które się zapadły, odcinając się od reszty Wszechświata, pozostawiając po sobie tylko grawitacyjny znak w przestrzeni. Na powierzchni czarnej dziury czas się zatrzymuje: obserwator zawieszony w tym miejscu byłby świadkiem całej przyszłości zewnętrznego Wszechświata w czasie, który subiektywnie wydawałby się mu krótki. [...] Niewykluczone, że czarne dziury są bramami do innych czasoprzestrzeni, wyrastających z naszej."
Oto rozszerzony spis treści książki "Przed początkiem" Martina Reesa (widoczny na jednej z powyższych fotek w formie skróconej).
- Wstęp;
Kosmiczna perspektywa. Kosmos i mikroświat. Metawszechświat
- Od atomów do życia: galaktyczna ekologia;
Słońce i jego metabolizm. Inne gwiazdy. Gwałtowna śmierć. Kosmiczna alchemia. Trochę historii. Ekologia Drogi Mlecznej. Inne planety? Życie? Dlaczego inteligentne życie może należeć do rzadkości? Zasypywanie kosmicznych przepaści kulturowych. Kosmiczne zbiegi okoliczności
- Kosmiczny dramat: rozszerzające się horyzonty;
Hierarchia kosmicznej struktury - od gwiazd do supergromad. Czy Wszechświat jest fraktalem? Rozszerzający się Wszechświat. Zmęczone światło. Czy Wszechświat ewoluuje? Przegrana bitwa o model stanu stacjonarnego. Kwazary i nowa fizyka. Młodość galaktyk
- Zanim powstały galaktyki: rozstrzygające dowody;
Poświata kosmicznego wybuchu. Droga ku COBE. Problem helu - potwierdzenie modelu gorącego Wielkiego Wybuchu. Czy powinniśmy wierzyć w gorący Wielki Wybuch?
- Grawitacyjne przepaści;
Od Newtona do Einsteina. Wizja Einsteina. Silna grawitacja w przyrodzie - gwiazdy neutronowe. Pulsary. Gwiazdy neutronowe. Promieniowanie rentgenowskie z gwiazd neutronowych. Sprawdziany teorii Einsteina. Planety wokół pulsara. Postęp techniczny
- Czarne dziury: bramy do nowej fizyki;
Kilka ostrzeżeń. Czarne dziury według Einsteina. Na zewnątrz czarnej dziury. Czarne dziury jako umarłe gwiazdy? Odkrycie czarnych dziur. Największe czarne dziury. Matematyka, czyli osobliwe tajemnice wewnątrz czarnej dziury. Czy Einstein miał rację? Spójny i niespójny postęp
- Obraz i substancja: galaktyki i ciemna materia;
Droga Mleczna i inne galaktyki. Zoo galaktyk. Poszukiwania ciemnej materii. Czym może być ciemna materia? Poszukiwanie zjawisk soczewkowania. Czy ciemną materią są cząstki pozostałe po Wielkim Wybuchu? A może daliśmy się oszukać? Selekcja kandydatów
- Od pierwotnych zaburzeń do struktur kosmicznych;
Wyposażenie. Trzy problemy z galaktykami. Zalążki galaktyk. Wszechświaty w komputerze. Pudełko zimnej czy gorącej materii? Co przemawia za zimną ciemną materią? Największe struktury - nowa liczba kosmiczna. Fluktuacje promieniowania tła. COBE i później. Całościowy obraz. Tkanka innych wszechświatów. Postęp i perspektywy
- Omega i lambda;
Jaka jest średnia gęstość? Wielkie atraktory. Kosmiczne spowalnianie. Czy Wszechświat jest starszy niż jego najstarsze gwiazdy? Odległości kosmiczne i czas Hubble'a. Dowody wynikające z obfitości helu i ciężkiego wodoru. Czy Wszechświat jest płaski? Kosmiczne odpychanie i lambda. Co znajduje się za horyzontem?
- Z powrotem do początku;
Trzy liczby kosmiczne. Pierwsza mikrosekunda. Dlaczego materia, a nie antymateria? Grawitacja i unifikacja. Historia kosmosu - część 1, 2 i 3. Jakie znaczenie miałaby teoria ostateczna?
- Inflacja i metawszechświat;
Problemy płaskości i horyzontu. Faza wczesnego przyspieszenia. Fluktuacje. Teoria inflacji. Ku innym wszechświatom.
- Egzotyczne pozostałości i brakujące ogniwa;
Promieniowanie Hawkinga - jednocząca idea. Miniaturowe czarne dziury. Parujące czarne dziury. Monopole. Struny
- Ku nieskończoności: odległa przyszłość;
Następne 100 miliardów lat. Odliczanie do Wielkiego Kolapsu? Wieczna ekspansja. Atomy nie są wieczne. Czy życie może przetrwać? Subiektywna nieskończoność przed Wielkim Kolapsem? Szybkie przewijanie się w przyszłość? Ziemskie i kosmiczne niebezpieczeństwa? Przedwczesna apokalipsa?
- Czas w innych wszechświatach;
Strzałka czasu. Entropia i nieodwracalność. Termiczna perwersja grawitacji. Wielki wybuchokolaps. Wolniejszy i szybszy czas. Odwrócenie czasu i pętle czasowe. Zaburzenia, wieczny powrót i duplikacja
- Kosmiczne zbiegi okoliczności i ekologia wszechświatów;
Jak stałe są stałe? Zmieniające się siły. Wielkie liczby i stała grawitacja. Odpowiedź Dicke'a. Metoda dedukcji Bayesa. Czy stałe fizyczne są dostrojone do życia? Szczególny wszechświat? Grawitacja - im słabsza, tym lepsza. Ile wymiarów? Zespół wszechświatów?
- Rozumowanie antropiczne: zasadne i bezzasadne;
Rola obserwatora. Antropiczny wybór wszechświatów. Metawszechświat? Hipoteza Smolina? Ocena argumentów antropicznych. Zakres i ograniczenia teorii ostatecznej. Nasz Wszechświat i inne wszechświaty.
Niżej są małe fragmenty książki "Nieskończony Wszechświat. Poza teorię Wielkiego Wybuchu", tytuł oryg.: Endless Universe (wyd. Prószyński i S-ka 2009), napisanej przez Paula J. Steinhardta i Neila Turoka. Fizycy ci faworyzują tak zwany model ekpyrotyczny Wszechświata, który jest konkurencyjny względem standardowego modelu inflacyjnego, zaproponowanego przez Alana Gutha. Przeczytaj, jaką koncepcję powstania Wszechświata przedstawiają nam dwaj naukowcy z uniwersytetów w Princeton i Cambridge.
"Założenie, że wszechświat powstał 14 miliardów lat temu z bardzo gęstego i bardzo gorącego stanu oraz od tego czasu stale się rozszerza i ochładza, zostało zdecydowanie potwierdzone w wielu niezależnych pomiarach. Ale niemal wszystkie inne założenia (inflacja, ciemna materia, ciemna energia) tej teorii muszą zostać zmodyfikowane. [...]
Książka to opowiada o powstawaniu nowej teorii wszechświata, zgodnie z którą nasza kosmiczna historia to powtarzające się cykle ewolucji. Każdy taki cykl rozpoczyna się wybuchem, nie będącym jednak początkiem czasu i przestrzeni. Ma za to swoją przeszłość i przyszłość, które mogą być opisane prawami fizyki. Każdy z cykli wpływa na następujący po nim. Zdarzenia, które zaszły przed ostatnim wybuchem, ukształtowały obserwowane teraz wielkozasięgowe struktury kosmiczne (na przykład rozkład przestrzenny galaktyk), a zdarzenia, które dzieją się obecnie, ukształtują strukturę wszechświata w nadchodzącym cyklu. Możliwe, że czas i przestrzeń powstały wiele cykli temu, ale jest także prawdopodobne, iż są one dosłownie wieczne. [...] Każdy z cykli jest inny w drobnych detalach, ponieważ kwantowe fluktuacje są losowe i rządzą nimi prawa statystyki. Jednakże uśrednione własności wszechświata będą te same. Na nowo powstaną galaktyki, gwiazdy i planety, takie jak Ziemia, na której mogą się rozwinąć inteligentne formy życia. [...]
Na poziomie koncepcyjnym model cykliczny różni się od zaakceptowanego obrazu w trzech kluczowych aspektach. Po pierwsze, wielki wybuch został przekształcony z osobliwości początkowej czasu i przestrzeni w kolizję między światami. Po drugie, wielki wybuch nie jest zdarzeniem jednorazowym. Światy przyciągają się i zderzają się ze sobą w regularnych odstępach czasu, wynoszących około biliona lat. Każdy z wielkich wybuchów wytwarza nową gorącą materię i promieniowanie oraz inicjuje nowy okres kosmicznej ekspansji, prowadząc do tworzenia nowych galaktyk, gwiazd, planet i życia. [...]
Model inflacyjny zrodził się z poglądu, że materia składa się z niepodzielnych cząstek oddziałujących ze sobą za pomocą sił. Motywacją modelu cyklicznego były rewolucyjne idee teorii strun, nowego podejścia do podstaw fizyki, które zaabsorbowało najwybitniejszych teoretyków. Podstawowe założenia teorii strun - że materia jest stworzona z drgających obiektów strunopodobnych i przestrzeń ma dodatkowe, ukryte wymiary - narzuca nowy, geometryczny obraz wszechświata. Ten obraz doprowadził bezpośrednio do stworzenia modelu cyklicznego. [...]
Książka została napisana z płomienną nadzieją, że zagadnienia te porwą Czytelnika, a technika wspomagająca uczonych w ich badaniu zadziwi go i będzie on wdzięczny losowi za życie w czasach umożliwiających zgłębienie tak wspaniałych idei."
Nie wiadomo, czy model wszechświata cyklicznego jest/będzie coś wart, tymczasem można zauważyć, że jest on analogiczny do starożytnej kosmologii hinduistycznej (cykle odpowiadają różnym okresom życia Brahmy), jak i koncepcji greckich filozofów (kosmos jest wieczny i podlega nieustannym cyklom kataklizmów - co jakiś czas wszechświat ginie w gigantycznym pożarze i odradza się na nowo w tej samej formie).
"Założenie, że wszechświat powstał 14 miliardów lat temu z bardzo gęstego i bardzo gorącego stanu oraz od tego czasu stale się rozszerza i ochładza, zostało zdecydowanie potwierdzone w wielu niezależnych pomiarach. Ale niemal wszystkie inne założenia (inflacja, ciemna materia, ciemna energia) tej teorii muszą zostać zmodyfikowane. [...]
Książka to opowiada o powstawaniu nowej teorii wszechświata, zgodnie z którą nasza kosmiczna historia to powtarzające się cykle ewolucji. Każdy taki cykl rozpoczyna się wybuchem, nie będącym jednak początkiem czasu i przestrzeni. Ma za to swoją przeszłość i przyszłość, które mogą być opisane prawami fizyki. Każdy z cykli wpływa na następujący po nim. Zdarzenia, które zaszły przed ostatnim wybuchem, ukształtowały obserwowane teraz wielkozasięgowe struktury kosmiczne (na przykład rozkład przestrzenny galaktyk), a zdarzenia, które dzieją się obecnie, ukształtują strukturę wszechświata w nadchodzącym cyklu. Możliwe, że czas i przestrzeń powstały wiele cykli temu, ale jest także prawdopodobne, iż są one dosłownie wieczne. [...] Każdy z cykli jest inny w drobnych detalach, ponieważ kwantowe fluktuacje są losowe i rządzą nimi prawa statystyki. Jednakże uśrednione własności wszechświata będą te same. Na nowo powstaną galaktyki, gwiazdy i planety, takie jak Ziemia, na której mogą się rozwinąć inteligentne formy życia. [...]
Na poziomie koncepcyjnym model cykliczny różni się od zaakceptowanego obrazu w trzech kluczowych aspektach. Po pierwsze, wielki wybuch został przekształcony z osobliwości początkowej czasu i przestrzeni w kolizję między światami. Po drugie, wielki wybuch nie jest zdarzeniem jednorazowym. Światy przyciągają się i zderzają się ze sobą w regularnych odstępach czasu, wynoszących około biliona lat. Każdy z wielkich wybuchów wytwarza nową gorącą materię i promieniowanie oraz inicjuje nowy okres kosmicznej ekspansji, prowadząc do tworzenia nowych galaktyk, gwiazd, planet i życia. [...]
Model inflacyjny zrodził się z poglądu, że materia składa się z niepodzielnych cząstek oddziałujących ze sobą za pomocą sił. Motywacją modelu cyklicznego były rewolucyjne idee teorii strun, nowego podejścia do podstaw fizyki, które zaabsorbowało najwybitniejszych teoretyków. Podstawowe założenia teorii strun - że materia jest stworzona z drgających obiektów strunopodobnych i przestrzeń ma dodatkowe, ukryte wymiary - narzuca nowy, geometryczny obraz wszechświata. Ten obraz doprowadził bezpośrednio do stworzenia modelu cyklicznego. [...]
Książka została napisana z płomienną nadzieją, że zagadnienia te porwą Czytelnika, a technika wspomagająca uczonych w ich badaniu zadziwi go i będzie on wdzięczny losowi za życie w czasach umożliwiających zgłębienie tak wspaniałych idei."
Nie wiadomo, czy model wszechświata cyklicznego jest/będzie coś wart, tymczasem można zauważyć, że jest on analogiczny do starożytnej kosmologii hinduistycznej (cykle odpowiadają różnym okresom życia Brahmy), jak i koncepcji greckich filozofów (kosmos jest wieczny i podlega nieustannym cyklom kataklizmów - co jakiś czas wszechświat ginie w gigantycznym pożarze i odradza się na nowo w tej samej formie).
Jean-Paul Auffray (ur. 24 lipca 1926 roku w Caen we Francji; 49N11 0W22) jest fizykiem (specjalistą od fizyki kwantowej) i historykiem nauki, jak też autorem książek popularnonaukowych.
W "Czasoprzestrzeni" (wyd. Domino Książnica, Katowice 2000) Jean-Paul Auffray porusza zagadnienia związane z powstaniem ogólnej teorii względności, pisze też troszkę o cząstkach elementarnych, supersymetrii i teorii strun, a wszystko to w kontekście historycznym i okraszone sporą ilością równań matematycznych. Niestety, nie polubiłam tej książeczki.
"Rzeczywistość jest następująca: w bardzo wielkiej skali - skali kosmicznej Wszechświata - ogólna teoria względności uczy nas być może czegoś o strukturze czasoprzestrzeni, o tym, że może ona być zakrzywiona. I odwrotnie, w skali subatomowej nie uczy nas niczego - z wyjątkiem być może tego, że struktura czasoprzestrzeni w tej skali jest zupełnie różna od tej, jaką opisuje ogólna teoria względności. [...] Ogólna teoria względności opisuje dwa typy deformacji przestrzeni: skręcenie na skutek efektów przypływowych i kurczenie się objętości spowodowane przez gęstość materii i energii. [...] Twierdzę, że teoria grawitacji kwantowej (albo dokładniej mówiąc kwantowa teoria grawitacji) nie powinna starać się być kontynuacją ogólnej teorii względności." - Jean-Paul Auffray
W "Czasoprzestrzeni" (wyd. Domino Książnica, Katowice 2000) Jean-Paul Auffray porusza zagadnienia związane z powstaniem ogólnej teorii względności, pisze też troszkę o cząstkach elementarnych, supersymetrii i teorii strun, a wszystko to w kontekście historycznym i okraszone sporą ilością równań matematycznych. Niestety, nie polubiłam tej książeczki.
"Rzeczywistość jest następująca: w bardzo wielkiej skali - skali kosmicznej Wszechświata - ogólna teoria względności uczy nas być może czegoś o strukturze czasoprzestrzeni, o tym, że może ona być zakrzywiona. I odwrotnie, w skali subatomowej nie uczy nas niczego - z wyjątkiem być może tego, że struktura czasoprzestrzeni w tej skali jest zupełnie różna od tej, jaką opisuje ogólna teoria względności. [...] Ogólna teoria względności opisuje dwa typy deformacji przestrzeni: skręcenie na skutek efektów przypływowych i kurczenie się objętości spowodowane przez gęstość materii i energii. [...] Twierdzę, że teoria grawitacji kwantowej (albo dokładniej mówiąc kwantowa teoria grawitacji) nie powinna starać się być kontynuacją ogólnej teorii względności." - Jean-Paul Auffray
Niżej podaję rozszerzony spis treści książki "Kosmiczne zbiegi okoliczności. Ciemna materia, ludzkość i antropiczna kosmologia" Johna Gribbina i Martina Reesa, który - w wersji skróconej - widać na jednej z powyższych fotek.
Kosmiczne zbiegi okoliczności:
- Jak szczególny jest wszechświat? (Antropiczny wszechświat. Jak duży musi być wszechświat, żeby powstało w nim życie? Podstawowa zagadka. Płaski wszechświat. Ciemna materia załatwia sprawę)
- Geografia wszechświata (Przesunięcie ku czerwieni, galaktyki i kwazary. Ku krańcom wszechświata. Jasna materia. Jednorodne tło. Bąble?)
- Dwa rodzaje ciemnej materii (Rozmiary galaktyk. Selektywny wybór. Dwa rodzaje materii. Nim powstały galaktyki. Jeszcze jeden zbieg okoliczności? Prognoza długoterminowa)
Materia we wszechświecie:
- Menażeria cząstek (Pomiary masy neutrina. Brakujące ogniwa. Aksjon. Cząstki supersymetryczne. Monopole magnetyczne. Kwarkowe samorodki. Skarbnica czarnych dziur. Czy czarne dziury eksplodują?)
- Materia w halo (Ciemne karły. Czarne dziury. Bariony mogą być zimne. Góra z ziaren piasku. Więcej pytań niż odpowiedzi)
- Materia w jądrze galaktycznym (Krótka historia czarnych dziur. Czarne dziury a kwazary. Czarne dziury jako źródła energii. W sercu Drogi Mlecznej. Raca z czarnej dziury)
- Kosmiczne struny (Teoria wszystkiego? Złamanie symetrii nie jest takie trudne. Świat cieni. Struny i inne defekty. Pułapka na próżnię. Struny a powstawanie galaktyk. Poszukiwania strun)
- Teleskopy grawitacyjne (Źródła fal grawitacyjnych. Detekcja fal grawitacyjnych. Soczewki grawitacyjne. Jasne łuki. Światła na ciemną materię! Ciemne galaktyki)
- Las linii Lyman alfa - powstanie i ewolucja galaktyk (Kwazary i linia Lyman alfa. Las Lymana a struktura wszechświata. Galaktyczny mur. Spojrzenie w przeszłość)
Wszechświat na zlecenie?:
- Wszechświat na ludzką miarę (Beryl - wąskie gardło. Antropiczna idea Hoyle'a. Gwiezdny piec. Antropiczna koincydencja w wybuchach gwiazd supernowych. Antropiczna koincydencja w ewolucji wszechświata. Przestrzeń, czas i wszechświat. Alternatywny wszechświat)
- Jeden z wielu wszechświatów (Kwantowa rzeczywistość. Inflacja. Bąble na rzecze czasu. Kosmiczne smoki. Filozofia kosmologii. Koniec fizyki?
Kosmiczne zbiegi okoliczności:
- Jak szczególny jest wszechświat? (Antropiczny wszechświat. Jak duży musi być wszechświat, żeby powstało w nim życie? Podstawowa zagadka. Płaski wszechświat. Ciemna materia załatwia sprawę)
- Geografia wszechświata (Przesunięcie ku czerwieni, galaktyki i kwazary. Ku krańcom wszechświata. Jasna materia. Jednorodne tło. Bąble?)
- Dwa rodzaje ciemnej materii (Rozmiary galaktyk. Selektywny wybór. Dwa rodzaje materii. Nim powstały galaktyki. Jeszcze jeden zbieg okoliczności? Prognoza długoterminowa)
Materia we wszechświecie:
- Menażeria cząstek (Pomiary masy neutrina. Brakujące ogniwa. Aksjon. Cząstki supersymetryczne. Monopole magnetyczne. Kwarkowe samorodki. Skarbnica czarnych dziur. Czy czarne dziury eksplodują?)
- Materia w halo (Ciemne karły. Czarne dziury. Bariony mogą być zimne. Góra z ziaren piasku. Więcej pytań niż odpowiedzi)
- Materia w jądrze galaktycznym (Krótka historia czarnych dziur. Czarne dziury a kwazary. Czarne dziury jako źródła energii. W sercu Drogi Mlecznej. Raca z czarnej dziury)
- Kosmiczne struny (Teoria wszystkiego? Złamanie symetrii nie jest takie trudne. Świat cieni. Struny i inne defekty. Pułapka na próżnię. Struny a powstawanie galaktyk. Poszukiwania strun)
- Teleskopy grawitacyjne (Źródła fal grawitacyjnych. Detekcja fal grawitacyjnych. Soczewki grawitacyjne. Jasne łuki. Światła na ciemną materię! Ciemne galaktyki)
- Las linii Lyman alfa - powstanie i ewolucja galaktyk (Kwazary i linia Lyman alfa. Las Lymana a struktura wszechświata. Galaktyczny mur. Spojrzenie w przeszłość)
Wszechświat na zlecenie?:
- Wszechświat na ludzką miarę (Beryl - wąskie gardło. Antropiczna idea Hoyle'a. Gwiezdny piec. Antropiczna koincydencja w wybuchach gwiazd supernowych. Antropiczna koincydencja w ewolucji wszechświata. Przestrzeń, czas i wszechświat. Alternatywny wszechświat)
- Jeden z wielu wszechświatów (Kwantowa rzeczywistość. Inflacja. Bąble na rzecze czasu. Kosmiczne smoki. Filozofia kosmologii. Koniec fizyki?
Alan Paige Lightman (ur. 28 listopada 1948 roku w Memphis w stanie Tennessee w USA) jest fizykiem, powieściopisarzem i publicystą. Był jedną z pierwszych osób w MIT, które miały wspólne stanowisko wykładowców zarówno nauk ścisłych, jak i humanistycznych.
Przejście do nast. strony:
Książki o kosmosie cz.13
Książki o kosmosie cz.13
